2023 wordt een goed jaar voor de Nederlandse IT-sector. Weer groeit de sector harder dan de economie. IT blijft nog altijd in trek, onder andere doordat andere sectoren graag willen digitaliseren. Deze trend heeft ook een keerzijde waarbij we zien dat de afhankelijkheid van grote IT-leveranciers toeneemt. Ook heeft de afkoelende economie impact op de IT-sector en dit zorgt met name voor een tragere groei. Het arbeidstekort blijft de grootste uitdaging. Deze gegevens komen uit de vandaag verschenen IT-kwartaalupdate van de Rabobank.
In het kort:
● Het gaat goed met de IT-sector. Voor Nederland wordt de sector steeds belangrijker, zeker economisch gezien;
● De trend voor bedrijven om te digitaliseren zorgt voor groei maar ook voor afhankelijkheid van grotere IT-leveranciers;
● Public cloud is niet in alle gevallen de heilige graal;
● Steeds meer bedrijven in de IT-sector worden overgenomen en/of fuseren. Maar dat is niet altijd een succes;
● Personeelstekort blijft een lastig punt voor de sector. Als je geen duurzaamheidsstrategie hebt, vind je geen goed personeel;
● Cybersecurity is niet alleen een risico maar ook een grote kans.
IT-sector steeds belangrijker voor de BV Nederland
Het sentiment in de IT-sector is over het algemeen goed. Er is nog steeds sprake van groei, onder andere door de vraag naar IT-outsourcing, cybersecurity en Artificial Intelligence (AI). Ook de cloud-transitie blijft zorgen voor vraag naar producten en advies vanuit de IT-sector. Het groeitempo vertraagt wel en ligt lager dan voorgaande jaren. Voor 2024 verwachten we een iets lagere groei dan 2023, zo’n 4% ten opzichte van 5% in 2023. De belangrijkste reden hiervoor is de afkoelende economie. Hierdoor willen bedrijven minder snel investeren. Dit is dan ook een van de belemmeringen die IT-ondernemers voor hun sector zien (zie figuur 1, “onvoldoende vraag”). Tegelijkertijd kijken bedrijven door de afkoelende economie en de huidige arbeidsmarktkrapte hoe ze processen zo efficiënt mogelijk in kunnen richten. Dit zorgt dan weer voor vraag naar IT-oplossingen en advies. De impact van de afkoelende economie zien we vooral bij bedrijven in de IT-dienstverlening en in de IT-hardware waar advies en projecten de basis van het verdienmodel zijn. Datacenters, (managed) hosters en softwareontwikkelaars draaien redelijk goed door.
Figuur 1: belemmeringen IT-bedrijven
Bron: CBS, bewerking Rabobank
De IT-sector maakt een steeds groter deel uit van de Nederlandse economie (zie figuur 2). Aan de ene kant komt dit omdat de IT-sector een relatief jonge sector is en in 1995 net 2% van het bruto binnenlands product (BBP) uitmaakte. Ter vergelijking: sectoren als de dienstverlening en de industrie maakten toen al bijna 14% deel uit van de nationale economie. Door de jaren heen zien we een stijging van de bijdrage van de IT-sector aan de nationale economie van 2% naar bijna 6%. De toegevoegde waarde van de sector voor de Nederlandse economie is sinds 1995 dus 3 keer groter geworden. De verwachting is dat het aandeel van de IT-sector in het BBP verder zal stijgen door de goede groeivooruitzichten in vergelijking met de matige groeivooruitzichten voor de totale Nederlandse economie. Vooral dankzij de digitaliseringstrend wordt de IT-sector dus snel steeds belangrijker voor de BV Nederland.
Figuur 2, aandeel per sector in nationale economie
Bron CBS, bewerking door Rabobank
Digitalisering kent ook keerzijden
Recent onderzoek van het CBS toont aan dat steeds meer bedrijven digitaliseren. In 2022 deden 7 op de 10 bedrijven aan een vorm van digitalisering. Juist dit zorgt dus voor een toename aan producten en diensten vanuit de IT-sector. Kijken we hierbij specifiek naar het gebruik van de cloud, en de investeringen hierin, dan laat dit gedeelte van de markt al jarenlang een gestage groei zien (zie figuur 3). Voor 2024 en 2025 verwachten we dat deze groei door zal zetten.
Figuur 3: ontwikkeling cloud-gerelateerde bestedingen
Bron: Cloudadoptie monitor 2022
Momenteel is er vrijwel geen toepassing of applicatie meer die niet in de vorm van een Cloud Software-as-a-Service (SaaS) oplossing te gebruiken is. Makkelijk te gebruiken, goed op- en af te schalen en daardoor zeer flexibel is vaak het devies bij deze oplossingen. Aan de kant van de infrastructurele diensten, voornamelijk datacenters en hosting, groeit hierdoor ook duidelijk de vraag naar publieke cloud-oplossingen. Maar deze groei heeft ook een keerzijde.
We zien nu in de markt dat bedrijven steeds vaker (gedeeltelijk) een terugtrekkende beweging maken ten opzichte van eerder gemaakte keuzes voor public cloud- oplossingen en bijvoorbeeld kiezen voor een private oplossing. Het verschil? Public clouds maken gebruik van gedeelde infrastructuur, terwijl private clouds gebruikmaken van een eigen infrastructuur. Deze terugtrekking heeft met 2 belangrijke redenen te maken:
1. Kosten. Bedrijven wegen bij de keuze voor public cloud het kostenaspect zeer zwaar mee en komen steeds vaker tot de conclusie dat een andere oplossing voordeliger is. In aanvulling hierop hangt een groot gedeelte van het Nederlandse bedrijfsleven aan het infuus van de grote cloud- aanbieders waardoor de afhankelijkheid van deze aanbieders groeit. Tussentijdse, eenzijdige prijsverhogingen door deze aanbieders spelen, alhoewel misschien contractueel vastgelegd, ook een grote rol.
2. Wens voor een direct aanspreekpunt. Bedrijven en organisaties wisselen (gedeeltelijk) de public cloud in voor lokale of private omgevingen, omdat ze een direct aanspreekpunt willen hebben. Technologie verandert steeds sneller waardoor de ontwikkelingen voor veel bedrijven simpelweg niet meer bij te houden zijn. Vaak wordt de IT-omgeving uit handen gegeven, bij voorkeur aan een lokale specialist.
Lokale specialisten kijken bij de inrichting van het beheer van de infrastructuur onder andere naar functionaliteiten, workload en processen om te bepalen welke infrastructuur het beste is. Dit hoeft niet altijd een public cloud-omgeving te zijn omdat bepaalde programma’s, zoals rekenintensieve taken, minder geschikt zijn om in een generieke cloud-omgeving te draaien. De lokale specialist geeft dus advies over de beste inrichting en kan daarbij dus het beheer krijgen over een combinatie van de eigen infrastructuur van de vragende partij, een private en een public cloud-omgeving.
Consolidatie gaat niet weg, maar of het altijd goed is?
De IT-sector blijft een interessante sector voor investeerders. Dit komt door een paar oorzaken:
– De IT-sector is minder conjunctuur afhankelijk in vergelijking met andere sectoren en groeit harder dan de hele economie;
– Verder worden opslag, cloud en IT-infrastructuur steeds meer een commodity en geautomatiseerd. Bedrijven kiezen nu vaker voor technologieën die zorgen voor data en inzicht. Hierdoor wordt hun verdienmodel steeds meer gevormd door softwaretoepassingen;
– Tot slot is de IT-sector nog altijd redelijk gefragmenteerd.
Door de snelle ontwikkelingen van de technologie in combinatie met de krappe arbeidsmarkt kan de kwaliteit van dienstverlening onder druk komen te staan. Het is dan ook noodzakelijk om hier goed op in te spelen.
Binnen de managed hosting sector zijn deze vraagstukken momenteel actueler dan ooit. Standaardproducten worden commodity dus bedrijven moeten zich blijven onderscheiden. We zien hier grofweg 3 keuzes die gemaakt worden namelijk:
1. Keuze voor schaalgrootte;
2. Keuze voor echte (technologie) specialisatie;
3. Diversificatie, het verbreden van diensten/producten.
Met name de eerste en de derde ontwikkeling zorgt voor een blijvende stroom aan overnames. Maar ook in de andere deelsectoren, zoals IT-services en software, zien we veel overnames.
Maar is een overname nu wel de beste oplossing? Vaak worden bij overnames voor de transactie de positieve aspecten belicht zoals kostensynergiën, betere marktpositie, nieuwe verticals (eindmarkten) of verbreding van het aanbod producten/diensten. Daarnaast kunnen aandeelhouders vermogen uit de risicosfeer halen, een erg aantrekkelijke gedachte misschien. Tegelijkertijd zien we dat overnames ook keerzijden hebben die vaak onderbelicht blijven. Het belangrijkste punt dat we hierbij willen aanstippen gaat over het personeel.
“Personeel is het belangrijkste bezit van IT-bedrijven en er liggen voldoende uitdagingen om goed IT-personeel te krijgen.”
Personeel is het belangrijkste bezit van IT-bedrijven en er liggen voldoende uitdagingen om goed IT-personeel te krijgen. We zien het hier bij overnames nog wel eens mis gaan. De belangrijkste oorzaken die we zien zijn:
– Cultuur: bij overnames komen verschillende bedrijfsculturen samen en dit kan frictie geven waardoor personeel vertrekt. Kennis verdwijnt en dit heeft direct impact op de klantrelatie(s). Ook kunnen vooraf vastgestelde cross-sell kansen en dus autonome groeiverwachtingen onder druk komen te staan.
– Aansturing: de aansturing verandert en/of verhard en/of verantwoordelijkheden en vrijheden worden ingeperkt. Hierdoor wordt personeel onrustig of mist uitdaging en vertrekt.
– Essentieel personeel: bijvoorbeeld de belangrijkste verdieners, worden niet voldoende gebonden of meegenomen bij een overnametraject en vertrekken. Hierdoor loopt een belangrijk gedeelte van de omzet letterlijk de onderneming uit.
Het is dus belangrijk dit aspect bij een overname meer dan gemiddelde aandacht te geven. Dit vergroot de slagingskans aanzienlijk.
Zonder duurzaamheidsstrategie geen goed personeel
Binnen IT-bedrijven wordt duurzaamheid een steeds belangrijker onderwerp op de managementagenda. Natuurlijk gedreven door regelgeving, bijvoorbeeld het Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), maar we zien ook steeds meer intrinsieke motivatie vanuit de bedrijven en managementteams zelf. Duurzaamheid voor IT-bedrijven is hierbij meer dan alleen nadenken over bijvoorbeeld “groen” programmeren.
In een eerdere IT-kwartaalupdate hebben we al eens uiteen gezet op welke 5 gebieden IT-bedrijven kunnen nadenken in relatie tot haar duurzaamheidsstrategie. Dit zijn: (keuze voor) datacenter(s), communicatienetwerken, mobiliteit, het kantoorgebouw en circulariteit (productie van apparatuur). IT-bedrijven kunnen zich met een duurzaamheidsstrategie op deze gebieden onderscheiden van de concurrentie. Ook steeds meer IT-aanbestedingen vanuit de overheid zetten in op duurzaamheidsaspecten, bijvoorbeeld als het gaat om aan te schaffen apparatuur.
Ten opzichte van deze eerdere IT-kwartaalupdate kunnen we nog een extra aandachtspunt toevoegen, namelijk: personeel. De arbeidsmarkt blijft onverminderd krap en de verwachting is dat deze situatie voorlopig nog wel even zal blijven. Figuur 1 laat zien dat arbeidsmarktkrapte nog steeds als grootste belemmering wordt gezien. Dit betekent dus dat IT-bedrijven moeten blijven nadenken over hoe ze personeel kunnen werven en binden aan de onderneming. De locatie kan hierbij een belangrijke rol spelen of bijvoorbeeld anders kijken naar talent.
In navolging van bovenstaande, beseffen steeds meer IT-bedrijven dat een duidelijke duurzaamheidsstrategie onmisbaar is om goed personeel aan te trekken en blijvend aan zich te binden.
Cybersecurity niet als ‘moetje’ maar als kans
Op het gebied van cybersecurity tonen de afgelopen jaren een verontrustend patroon dat ook door de Europese overheid is opgemerkt. Het gevolg is een reeks zware ingrepen in de vorm van nieuwe wet- en regelgeving waaronder de General Data Protection Regulation (GDPR), Network and Information Systems Directive (NIS2) en Digital Operational Resilience Act (DORA).
Nationale overheden dienen in lijn hiermee met eigen invulling te komen. De tijdslijnen waarbinnen dat moet gebeuren zijn kort. Het derde kwartaal 2024 is dichterbij dan we denken.
“Cybersecurity als minder belangrijk onderdeel van de IT-oplossing is inmiddels verleden tijd.”
Ondertussen zitten IT-dienstverleners niet stil. Verschillende cyberincidenten hebben ervoor gezorgd dat er een discussie is losgekomen over verantwoordelijkheid en zorgplicht rondom cybersecurity. Bij de start van een overeenkomst tot dienstverlening is het inmiddels gebruikelijk geworden dat een IT-leverancier de afnemer wijst op (cyber)risico’s. Niet als verkoopargument maar als een punt van aandacht en actie. En door de komende NIS2-wetgeving moeten beide partijen regelmatig tests doen van veiligheid en scenario’s. Proposities die cybersecurity en garantie niet benoemen, worden niet serieus genomen door de vragende partij. Cybersecurity als minder belangrijk onderdeel van de IT-oplossing is dus inmiddels verleden tijd.
Dit kunnen IT-bedrijven zien als een ‘moetje’, al kan het ook in een kans omgezet worden. IT-bedrijven die deze cybersecurity advisering goed op orde hebben zijn van toegevoegde waarde voor klanten en onderscheiden zich van concurrentie. Ook voor de uiteindelijke eindklant biedt dit voordelen. Als deze kan aantonen dat de cybersecurity goed op orde is, versterkt dat de concurrentiepositie van de onderneming.
