Vijf jaar voor de verwachte commerciële lancering van 6G worden in Nederland al stevige stappen gezet. Begin oktober kwamen meer dan honderd partijen bijeen op de TU Delft voor de nationale 6G-conferentie van het Future Network Services-consortium. Nieuwe toepassingen, technologische bouwstenen en internationale ambities passeerden de revue. Waar mobiele operators nog worstelen met het verzilveren van 5G, kijken wetenschappers, startups en beleidsmakers al verder. Wat wordt de toegevoegde waarde van 6G? Wie bepaalt de standaard? En hoe zorgen we dat Nederland op eigen kracht blijft meedoen in de wereld van connectiviteit?
De afgelopen decennia is er elke tien jaar een nieuwe mobiele standaard gekomen, die meestal in een belangrijke maar vaak latente behoefte voorziet. Om rond 2030 6G op de markt te brengen, is de afgelopen jaren al heel veel nagedacht over de technologie en natuurlijk over nieuwe use cases. Bij 5G pushten met name de Amerikaanse mobiele operators enorm om de standaard snel gereed te krijgen, zodat zij een nieuw mobiel netwerk konden lanceren. De situatie is nu heel anders: de meeste mobiele operators worstelen nog om de potentie van 5G volledig te benutten. Daardoor wil men liever nog niet teveel aandacht voor 6G, want zij zijn nog lang niet klaar met 5G.
Ontwikkeling van de 6G-standaard
Door de International Telecom Union (ITU) is al globaal bepaald waar de 6G-standaard aan moet voldoen: nog veel hogere datasnelheden, veel lagere latency, nauwkeurige positiebepaling, betrouwbare dekking en duurzaamheid, uiteraard overgoten met vele AI-toepassingen. Omdat 6G vanaf 2030 beschikbaar moet komen, wordt 6G door hen IMT-2030 genoemd, de International Mobile Telecommunications 2030-standaard. De doelstellingen zijn verdeeld in verbeteringen ten opzichte van 5G (‘enhancements’) en helemaal nieuwe mogelijkheden. Nu is het aan de industrie om met een technologiestandaard te komen die voldoet aan deze doelstellingen. Dit wordt door mobiele operators, leveranciers en onderzoeksinstituten samen ontwikkeld in de 3GPP (Derde Generatie Partnership Project). Zij organiseren regelmatig grote bijeenkomsten, verdeeld in veel subgroepen. Iedereen mag kennis inbrengen, er wordt gezamenlijk gekeken naar wat slim is om te doen en vervolgens worden deelnemers met werkopdrachten naar huis gestuurd. Het proces loopt redelijk gesmeerd, al liep tijdens corona de planning wel achter door gebrek aan afstemming. Het is een continue doorontwikkeling, waarbij ongeveer elke 1,5 jaar een nieuwe versie van de standaard verschijnt.
Op dit moment werkt men aan Release 20, de laatste 5G-release. De planning is dat Release 21, de eerste 6G-standaard, in maart 2029 gereed is. Omdat leveranciers en mobiele operators tijd nodig hebben om netwerken te bouwen, is de verwachting dat in 2030 de eerste 6G-netwerken worden gelanceerd.
Use cases en de 6G killer app
Om nieuwe mobiele standaarden te promoten, wordt de maatschappelijke interesse gewekt met nieuwe use cases. Bij de komst van 5G waren dat onder andere autonoom rijdende auto’s en opereren op afstand. Uit het verleden blijkt echter dat de echte ‘killer app’ van een mobiele generatie slecht te voorspellen is — en bijna nooit zijn de voorgestelde use cases de uiteindelijke successen. Autonome auto’s zijn nog steeds vooral een droom, en opereren op afstand doen we niet op grote schaal. Voor 6G denkt men aan Personal AI Assistants die via een Augmented Reality-bril informatie tonen tijdens het shoppen of werken. Ook ‘see what I see’-toepassingen worden genoemd, waarbij je live streamt wat jij ziet naar vrienden, collega’s of grote groepen volgers. Overigens zien we bij veel van deze scenario’s gebruikers met XR-brillen binnenshuis, typisch geen plek voor 6G; die brillen gebruiken meestal gewoon WiFi en hebben nog geen mobiele modem.
6G – Dekking en betrouwbaarheid
Tijdens de Future Network Services-conferentie kwamen veel organisaties met nieuwe use cases voorbij. De brede interesse vanuit bedrijfsleven en startups is indrukwekkend. Veel partijen tonen vooral interesse omdat men overal dekking en betrouwbaar dataverkeer verwacht. In 6G moet de dekking worden verbeterd en betrouwbaarheid worden verhoogd door verbeteringen in radioverbindingen en een groter bereik vanaf zendmasten. Door lagere frequenties, zoals de 600 MHz-band, lijkt dat haalbaar. Toch blijft dekking grotendeels afhankelijk van netwerkdesign en voldoende zendmasten. Een goede IoT- of dataverbinding is nu al prima mogelijk met 4G of 5G; daarvoor is 6G niet per se nodig.
Capaciteit
De afgelopen jaren is de groei van mobiele netwerken wat afgevlakt. Waar dataverkeer jarenlang met 40–50% per jaar steeg, is dat nu wereldwijd ongeveer 20%. In Nederland lopen we achter op Europa: het gemiddeld datagebruik ligt hier op zo’n 60% van het Europese gemiddelde. De verwachting is dat door AI en verbindingen van ‘smart glasses’ de hoeveelheid data de komende jaren met een factor 5 tot 9 zal groeien. AI-diensten zouden daarbij circa 33% van al het verkeer genereren. Dankzij de 3,5 GHz-band is er in Nederland nog voldoende capaciteit, maar ergens na 2030 zullen waarschijnlijk capaciteitsproblemen ontstaan — niet omdat we dikker worden, maar omdat we intensieve datagebruikers worden.
Techniek of commercie
Er wordt volop nagedacht over nieuwe technieken om radio performance en efficiëntie te verbeteren. Extreem hoge frequenties (>100 GHz) worden bijvoorbeeld onderzocht, maar veel plannen zijn inmiddels realistischer geworden. Men kijkt ook naar vereenvoudiging van de standaard zodat 6G minder complex wordt en makkelijker uit te rollen is. Operators maken zich zorgen over de commerciële waarde: men wil geld kunnen verdienen en bij voorkeur niet investeren in heel nieuwe infrastructurele lagen. Sommigen dromen zelfs van 6G als software-update, maar dat lijkt onrealistisch gezien de noodzaak van nieuwe frequentiebanden.
Frequentiebanden
Net als bij 5G wordt bij 6G gedacht in drie lagen: lage banden (zoals 600 MHz) voor dekking, middenfrequenties (6 en 7 GHz) en hoge frequenties (40 en 50 GHz). Het bereik van de middenbanden wil men vergelijkbaar maken met 3,5 GHz door middel van slimme actieve antennes met veel elementen (Giga MIMO). Men wil graag ook de 4,5 GHz-band gebruiken, maar die is binnen NAVO cruciaal voor Defensie en komt waarschijnlijk niet beschikbaar in Europa.
Wanneer krijgen we 6G?
Als de standaardisatie volgens plan verloopt, worden de eerste 6G-netwerken rond 2030 gelanceerd. In aanloop daarnaartoe zullen veel testnetwerken en aankondigingen volgen. Voor Nederland zal het waarschijnlijk iets langer duren: 4G kwam in 2014, echt snel 5G in 2024. Uitgaande van een ritme van 10 jaar, zal landelijke 6G-dekking waarschijnlijk rond 2034 realiteit zijn.
Conclusie
In de afgelopen jaren zijn veel wilde plannen voor 6G gelanceerd. Nu beginnen de contouren langzaam duidelijk te worden: hogere datasnelheden en meer capaciteit, maar vooral meer focus op de wensen van operators. Veel hangt af van hoe snel nieuwe diensten — zoals smart glasses — gaan groeien. Zoals iemand onlangs zei: we kunnen van alles voorspellen, behalve de toekomst. Voor technologie en standaardisatie blijft het in elk geval fascinerend om te volgen.
