Sinds de jaren negentig is mobiele technologie heel lang een gesloten ecosysteem geweest met slechts enkele leveranciers. Partijen als Nokia, Ericsson, Siemens, Lucent en Alcatel leverden de netwerken waar operators 2G mobiele netwerken mee bouwden. In de tijd van 3G en de bouw van 4G werden Chinese leveranciers Huawei en ZTE ook belangrijk. Ondertussen heeft Nokia ook Siemens, Alcatel en Lucent overgenomen, waarmee er in Europa eigenlijk maar een paar grote leveranciers zijn overgebleven. In Nederland zijn in de operator radio netwerken alleen Huawei en Ericsson actief.
Virtuele functies
Een mobiel netwerk bestaat uit een centraal deel (de `core’) en een decentraal deel, bestaande uit zendmasten met radio apparatuur. De zendmasten vormen samen het RAN – het Radio Access Network. In het core netwerk van operators wordt met 4G en vooral met 5G steeds meer IT technologie toegepast, zoals gestandaardiseerde servers, virtuele machines, databases en opslag (storage).
In het core netwerk van operators wordt met 4G en vooral met 5G steeds meer IT-technologie toegepast
Veel IT leveranciers vinden dit erg interessant en zijn al volop betrokken in het leveren van systemen. Voorheen moest speciale apparatuur exclusief bij grote telecom leveranciers worden gekocht, maar in de 5G standaard zijn alle core netwerk onderdelen als (virtuele) functies gedefi nieerd. Ook alle grote cloud providers zijn op verschillende manieren bezig om 5G core netwerk functies te bieden. Zelfs Deutsche Telekom, die je zou kunnen zien als de KPN van Duitsland, gaat voor haar core netwerk gebruik maken van Amazon Web Services.
Behoefte aan open source
Nu het 4G/5G core netwerk door allerlei IT-partijen wordt omarmd, komt er ook steeds meer aandacht om het radio netwerk met open source en standaard componenten op te bouwen. Het Telecom Infra Project (TIP) is een belangrijke speler in deze beweging. TIP is gestart door een groep operators, IT leveranciers en Facebook. Facebook wilde graag connectiviteit naar afgelegen gebieden brengen, zodat nog meer mensen van Facebook gebruik kunnen maken. Eigenlijk dus om een alternatief voor mobiele operators te creëren.
Ondertussen bestaat het bestuur van TIP vooral uit mobiele operators. Die gebruiken het initiatief vooral om 4G en 5G standaarden zodanig uit te breiden dat het radio netwerk (het RAN) op basis van standaard (IT) componenten kunnen worden gebouwd. Het initiatief wordt ondersteund door meer dan 500 bedrijven, die bijna allemaal de ambitie hebben om een rol te spelen in de uitrol van operator netwerken.
Vodafone is een leidende partij in TIP en Open RAN initiatieven. Zij geven aan dat ze vooral het ecosysteem groter willen maken, meer keuzes willen hebben in leveranciers en snellere innovatie. Maar uiteindelijk gaat het erom om de kosten van radio netwerken naar beneden te krijgen.
Focus op baseband
De 4G standaard is een fl ink stuk complexer dan 3G, en 3G was al weer veel complexer dan 2G. Ook 5G is weer veel complexer dan 4G, zeker als er hogere datasnelheden worden verwacht. Om dat te kunnen leveren is extreem hoge rekenkracht nodig. In de huidige 4G/5G netwerken bestaat het radio netwerk uit een Baseband onderaan de mast (met hoge rekenkracht) en Remote Radio Units (eindversterkers) achter de antenne. De Remote Radio Units (RRU) zijn ongeveer zo groot als een kleine reiskoff er en meestal hangen er meerdere bij een antenne (zie de afbeelding van een zendmast). De rekenkracht in een Baseband wordt geleverd door speciaal ontwikkelde chips.
(bron: ABI Research)
Open RAN en open source
De open source community heeft de ICT al heel veel gebracht. Linux is een prachtig voorbeeld en ook web applicaties en servers zijn door open communities succesvol ontwikkeld en grootschalig toegepast. Ook voor mobiele netwerken zijn al jaren open source initiatieven. De meest bekende zijn OSMoCom (Open Source Mobile Communications) en OpenBTS (voor een open source radio node). Op basis van Software Defined Radios (SDRs) is het ook mogelijk om, samen met een Linux server met open source mobiele software, een mobiel netwerk te creëren. Op dit moment zijn er verschillende initiatieven voor open source 4G/5G core netwerken. Magma core is daar een van, een andere is Open5GS. Met deze laatste heeft de auteur ook goede ervaringen. Zelf iets bouwen en configureren, wat vervolgens ook nog werkt, geeft veel voldoening! Doortrekken naar 5G
Open RAN probeert de specificatie van IT hardware, software en radio apparatuur zoveel mogelijk open te maken. Door veel IT partijen wordt nu gefocust op de Baseband, met als doel veel servers te kunnen verkopen. De Baseband wordt daarbij weer opgesplitst in een Central Unit (CU) en Distributed Unit (DU). Dit is weergeven in de afbeelding van 5G netwerken. Die splitsing is vooral gedaan om functies te onderscheiden en zo makkelijker in standaard hardware te implementeren.
Veel radio apparatuur leveranciers, die allemaal niet de huidige leveranciers zijn van radio netwerken bij operators, proberen de Remote Radio Units boven in de mast te leveren. Een radio eindversterker bestaat uit speciale hoogfrequente chips en andere elektronica, die specialistische kennis vragen. Daarnaast gaat het tegenwoordig om hoge zend vermogens, terwijl het stroomverbruik zo laag mogelijk moet zijn. De afgelopen jaren heeft hierop veel innovatie plaatsgevonden.
Behoefte aan totaaloplossing
Er ontstaan nu allerlei nieuwe samen-werkingen om tot een totaal oplossing te komen, hardware leveranciers, RAN software leveranciers en radio specialisten. Daarnaast is vaak een grote technische integrator betrokken. In totaal zijn er meer dan 500 partijen aangesloten bij diverse Open RAN initiatieven. Een overzicht van de verschillende grote spelers en de delen waar ze bij betrokken zijn, is afgebeeld.
Vodafone heeft in Engeland begin 2021 uitgebreid Open RAN getest met verschillende leveranciers. Hun conclusie is dat voor een complete oplossing de vRAN (virtuele RAN) software van Mavenir, Parallel Wireless en Altiostar goede leveranciers zijn. Vodafone heeft in Nederland getest met NEC als systeem integrator met onder andere Altiostar voor radio units en diverse IT leveranciers.
Dure oplossing
Een complete oplossing voor een 4G Open RAN configuratie is ondertussen goed mogelijk. De 4G standaard bestaat al meer dan 10 jaar en ondertussen is het mogelijk om met standaard hardware een 4G configuratie te bouwen. Die hardware is niet geoptimaliseerd voor radio netwerken, maar ontwikkelingen in IT gaan snel. Toch ziet
In totaal zijn er meer dan 500 partijen aangesloten bij diverse Open RAN initiatieven
een configuratie van een Baseband in Open RAN er toch iets anders uit. (zie rechtsboven)
Op dit moment zijn de kosten van een Open RAN configuratie voor de Baseband waarschijnlijk een factor 5 hoger dan een vergelijkbare radio configuratie van Huawei, Ericsson of Nokia. Omdat de ontwikkelingen snel gaan, verwacht met dat dit verschil over een paar jaar een stuk minder is. Maar de servers in de Open RAN configuratie zijn geen lichte jongens. In het voorbeeld staat bijvoorbeeld een server met 64 cores en 128 GB RAM geheugen, die al gauw enkele tienduizenden euro’s kost. Naast de hardware is er ook RAN software nodig en speciale radio nodes. Veel van de geboden oplossingen zijn nog volop in ontwikkeling en nog maar heel beperkt in de praktijk getest. En 5G is nog weer een grote stap moeilijker dan 4G.
Uitgebreid testen
Wij, als gebruikers van smartphones, verwachten dat mobiele netwerken altijd zonder problemen werken. Om dat te verifiëren, hebben operators soms meer dan 2.000 verschillende testcases. Normaal moet elke nieuwe combinatie van hardware en software al deze testen ondergaan. Een leverancier die enthousiast langskomt met een nieuwe Open RAN configuratie, moet (soms weer opnieuw) een lang en kostbaar testtraject doorlopen. Open RAN oplossingen zijn op dit moment nog maar beperkt bewezen. Vodafone UK is de eerste operator die Open RAN grootschalig gaat uitrollen voor 4G in de komende jaren, maar doen dat met enkele honderden sites per jaar in rurale gebieden. Vooral op plekken waar nu helemaal geen dekking is.
Behalve dat Open RAN op dit moment nog niet echt goedkoper is en dat er veel integratie en testactiviteiten nodig zijn, levert ook de support de nodige uitdagingen op. Want bij storingen in een systeem wat door veel verschillende leveranciers is geleverd, wordt het al snel complex. Er zijn uiteraard verschillende systeem integratoren die graag Open RAN leveren, maar hun tijd en inzet is niet gratis.
Nog niet uitontwikkeld
Open RAN is komende jaren nog volop in ontwikkeling. Heel veel partijen hopen een stukje van de grote taart te bemachtigen en aan operators te kunnen leveren. Voor operators zijn er op dit moment bijna geen kant en klare oplossingen, het vergt veel energie en moeite om een nieuwe oplossing op het gewenste kwaliteitsniveau te krijgen. Open RAN is ook nog lang niet klaar voor grootschalige 5G roll-out, dat is nu echt een brug te ver. De enorme ontwikkeling die nu wel plaatsvind, zorgt ervoor dat er steeds grotere keuze komt in netwerk onderdelen. Daarmee wordt het steeds eenvoudiger om zelf private mobiele netwerken te bouwen in 4G of 5G. Dit staat lijnrecht tegenover de doelstelling die mobiele operators hebben, want die willen gebruikers het liefst diensten bieden op hun netwerken. En zo heeft de ontwikkeling van Open RAN waarschijnlijk een heel ander effect dan origineel bedoeld door operators!
Over de auteur
Eildert van Dijken is Principal Consultant bij Strict en is al vele jaren bezig met mobiele communicatie. Hij is vooral betrokken bij connectiviteitsvraagstukken, voert regelmatig onderzoek uit en publiceert over nieuwe technologieën.
