De digitale werkplek bij Defensie groener maken? Dat moet kunnen, dachten JIVC’ers contractmanager Crispijn Beijer en duurzaamheidsambassadeur Elske Tjepkema (IT). Voor een paar euro extra op de aanschafprijs van een defensie-smartphone haalt het bedrijf Closing the Loop een afgedankt toestel uit Afrika om die duurzaam te verwerken. Zo wordt een nieuw toestel ‘afval-neutraal’.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), het is intussen gemeengoed bij de Defensie Materieel Organisatie (DMO). Denk bijvoorbeeld aan de inkoop van kleding, waarbij al is nagedacht wat Defensie er na gebruik mee kan doen. Waarom kan dat niet ook met telefoons en tablets, dacht Elske Tjepkema? Immers, die telefoon in uw broek- of jaszak bestaat uit zo’n veertig verschillende en soms schaarse grondstoffen. Het resultaat is niet alleen een mooie bijdrage aan mondiale recycling. “Het zorgt er vooral voor dat de toestellen die iedere medewerker krijgt – die mobieltjes – een symbool worden van waarvoor Defensie staat: een groene bedrijfsvoering. Het gaat om het betrekken van medewerkers in onze circulaire ambities en om een bijdrage leveren aan een mooiere wereld”, zegt Elske.
Opbrengst
Het bleef dus niet lang bij alleen een idee van deze ambassadeurs voor duurzaamheid bij IT, want bij JIVC was van alle kanten enthousiasme voor het plan. De initiatiefnemers kregen hoofd Assortimentsmanagement Marco Nieuwenhuizen mee, die zorgde voor de financiering. “Om het project te bekostigen is een eenmalige investering nodig. Dat probleem hebben we kunnen oplossen door de opbrengst van de eerste 1.000 afgestoten telefoons hiervoor in te zetten”, weet assortimentsmanager Jarmo Grootveld.
Afrika
Voor deze aanpak werkt de leverancier van de telefoons, Centralpoint, samen met social enterprise Closing the Loop. Dit bedrijf won in 2018 de Circular Award omdat het om een zeer veilige, inclusieve en positieve manier werkt aan afval-reductie in ontwikkelende landen. Closing the Loop haalt voor iedere nieuwe telefoon die Centralpoint levert, er één uit Afrika. Afval-compensatie heet dat en het werkt op een eenvoudige, maar innovatieve manier. Als Defensie een nieuw toestel aanschaft, zamelt Centralpoint ter ‘compensatie’ een afvaltoestel in. Dat afval wordt gerecycled, wat resulteert in een afname van de afvalberg. Die reductie maakt een nieuw toestel ‘afval-neutraal’.
Positieve manier
CtL zorgt ervoor dat de grondstoffen uit mobieltjes, zoals zware metalen en brandvertragers, niet in het milieu komen en kunnen worden hergebruikt. “Duurzaamheid moet eigenlijk niet worden gedreven door verplichting. Zoals Defensie het nu brengt, is het een positieve manier en dat spreekt de mensen meer aan, waardoor er meer medewerking is”, zegt Joost de Kluijver van Closing the Loop. “Van het materiaal uit de telefoons kunnen we weer nieuwe dingen maken. Het goud kun je bijvoorbeeld verwerken in sieraden. Ons uiteindelijke doel is om in de ontwikkelingslanden waar we de telefoons ophalen, een fabriek op te zetten waar ze de telefoons uit elkaar halen. Daarmee steun je ook nog eens de lokale economie.”
Tsunami
De retourstroom van gebruikte toestellen is met de recente omruilactie bij Defensie – een aantal modellen was niet meer te beveiligen met updates – een tsunami geworden. Crispijn: “Er liggen nog duizenden om te worden verschroot; we gaan kijken wat we daarmee nog kunnen. Het zijn datadragers, dus werden mensen bij Defensie wel wat nerveus toen we over recycling begonnen. Die data moet dus eerst worden gewist vóór de toestellen een tweede leven krijgen. Dat heeft heel wat van de capaciteiten bij het Logistiek Centrum JIVC gevraagd. Hierbij is via een promotieactie hulp gevraagd binnen Inkoop IT en JIVC en zijn collega’s vanuit alle lagen een helpende hand gaan bieden om data te wissen.”
Uitdaging
We hebben nu software ingekocht, waarmee het wissen van data in groten getale lukt. Bij sommige toestellen lukt het leegtrekken niet en gaan ze alsnog in de shredder.”
In de brandwerende kluizen liggen inmiddels zo’n 15.000 iPhones, van pakweg model 4 tot 10. “Bij de inkoop was destijds niet nagedacht over wat we er na afschrijving mee zouden doen”, zegt Elske. “Tot 2019 ging dat bij Defensie om ongeveer 10.000 toestellen, maar nu circuleren er zo’n 60.000. Dan heb je wel een uitdaging.”
‘Mobiele’ ingrediënten en hun vindplaats
Een mobiele telefoon bestaat uit soms wel veertig verschillende ingrediënten. De belangrijkste staan hieronder, met hun belangrijkste land(en) van herkomst:
- Koper: Gebruikt voor draden en printplaten. Chili, China, VS
- Aluminium: Wordt gebruikt om de elektronica af te schermen van de elektromagnetische straling van de antenne. Jamaica, China, Rusland, Canada.
- IJzer: Gebruikt voor alle schroeven. Brazilië, China, Australië, India.
- Palladium: Gebruikt voor de contactvlakken tussen afzonderlijke componenten. Canada, Zuid-Afrika, Rusland.
- Zilver: Gebruikt in de geleidende sporen van de printplaat. Peru, Mexico, China, Australië.
- Goud: Wordt gebruikt voor de contacten van de smartphone op een simkaart en op de batterij. China, Zuid-Afrika, Australië, VS.
- Kobalt: Gebruikt voor de batterij. Democratische Republiek Congo, Zambia, China.
- Tantaal: Gebruikt als condensator. Democratische Republiek Congo, Australië, Brazilië.
- Tin: Gebruikt als soldeer dat de componenten van de smartphone verbindt met de koperlaag van het bord. China, Indonesië, Peru.
- Gallium: Gebruikt in LED’s als achtergrondverlichting van het display of cameralicht. Kazachstan.
- Indium: voor LCD-schermen. Een zeer zeldzaam en kostbaar metaal. China, Canada, Peru.
