C2000; de maat is vol, klacht politiebonden bij Arbeidsinspectie

Bij grote en gevaarlijke operaties komen de levens van politiemensen onnodig in gevaar door ‘het al jaren haperende’ communicatiesysteem. De korpsleiding en het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn al langere tijd op de hoogte van deze problemen maar grijpen niet in, schrijven de vier politiebonden in een brief aan korpschef Henk van Essen en veiligheidsminister Dilan Yesilgöz. Voor de bonden NPB, ACP, ANPV en Equipe is de maat vol; zij dienen een officiële klacht in bij de Arbeidsinspectie. Maarten Brink, voorzitter van de politievakbond ACP: “Wij eisen onmiddellijk ingrijpen en doorvoeren van maatregelen om deze gevaarlijke situaties te stoppen.”

Er is geen tijd meer te verliezen aan nieuwe onderzoeken, analyses en andere vertragende
zaken, aldus de bonden. ‘Voor een politieman is een betrouwbaar communicatiemiddel bijna
net zo belangrijk als een betrouwbaar wapen. Als de uitrusting op dat punt niet deugt, kan je
in heel gevaarlijke situaties terechtkomen. Al vele jaren hebben wij klachten ingediend bij de
korpsleiding en de minister, maar dat heeft niet geholpen. Dus rest ons niets anders dan een
officiële klacht in te dienen bij de Arbeidsinspectie.’

Druppel die de emmer deed overlopen

Afgelopen week nog stelde sectorhoofd bij de Landelijke Meldkamer Samenwerking (LMS) Hans Rosenkamp dat het haperen van het communicatiesysteem C2000 tijdens de klopjacht op drie overvallers die donderdag in Rijsbergen had niet mogen gebeuren. ‘We staan voor de veiligheid van de collega’s.’
Een gewapende wildwest-overval op een wapenwinkel in het Belgische Nieuwmoer zorgde toen voor een levensgevaarlijke situatie voor politiemensen en andere hulpverleners. Het cruciale C2000-systeem – waarmee hulpverleners voortdurend met elkaar in contact staan – liet het ineens afweten waardoor tientallen mensen van de politie niet wisten wat ze moesten doen. In de tussentijd was er een klopjacht gaande op drie vuurwapengevaarlijke mannen die kriskras door West-Brabant reden.
De situatie liep uiteindelijk met een sisser af. In het Brabantse Rijsbergen werden uiteindelijk de drie jonge mannen aangehouden. Dat alles goed is afgelopen, is volgens de politiebonden een wonder te noemen. Essentiële informatie over de overval kwam vanwege de problemen met het C2000-systeem niet bij de politiemensen op straat of in de meldkamer terecht. Ook lukte het doorgeven van posities van agenten op straat onderling en aan de meldkamer niet. Dit was het gevolg van een ‘haperend’ C2000 netwerk, waarvan het falen ‘al jarenlang bekend is’ bij zowel de korpsleiding als het ministerie, schrijven de bonden in de brief.

Dezelfde avond nog is een onderzoeksteam van LMS op zoek gegaan naar de oorzaak van de storing in het communicatiesysteem, vertelt het sectorhoofd. ‘De essentie van het probleem zat in de antenne-installatie van een mobiele antennemast, waardoor er geen goeie radiodekking mogelijk was. Deze antenne-installatie wordt op dit moment hersteld.’
Het C2000-netwerk vertoont in heel het land haperingen, maar volgens de bonden zijn er
duidelijke hotspots. Eén daarvan is Rijsbergen en omgeving, maar in West-Brabant zijn er
meer. ‘Ook in Bergen op Zoom en de gemeente Alphen-Chaam zijn structurele problemen.
Daarnaast zijn er geregeld storingen in de regio Dongemond. Het rijtje is bijna anderhalve
A4-tje lang, de verhalen komen uit heel Nederland. Er zijn zelfs politiemensen die 112 hebben
gebeld omdat het via C2000 niet lukte.’

Heetst van de strijd

Deze ‘escalatie’ van het ‘onbetrouwbare’ communicatienetwerk staat volgens politiebond ACP symbool ‘voor vele incidenten in Nederland’. ,,Afgelopen donderdag was helemaal geen incident, maar een structureel probleem van vele jaren”, zegt woordvoerder Maarten Brink. Bij de ACP hebben zich de afgelopen dagen talloze collega’s gemeld met soortgelijke verhalen. ,,Het rijtje is bijna anderhalve A4 lang, de verhalen komen uit regio’s in heel Nederland. Er zijn zelfs politiemensen die 112 hebben gebeld omdat het via C2000 niet lukte.”
In de brief schrijven de bonden dat C2000 de hulpverleners soms ‘in het heetst van de strijd volledig in de steek laat’. ‘Dit is voor ons en onze achterban, volstrekt onacceptabel. C2000 is daarmee door elke grens van betrouwbaarheid gezakt. Er ontstonden daadwerkelijk levensgevaarlijke situaties.’ De bonden eisen dat Yesilgöz en Van Essen per direct maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat agenten ‘niet opnieuw in levensgevaarlijke situaties belanden’.

Nieuw systeem

C2000 is het communicatiesysteem voor de hulpdiensten. Politie, brandweer, ambulancediensten, onderdelen van het ministerie van Defensie en daaraan gekoppelde organisaties gebruiken het digitale systeem voor hun mobiele communicatie. Meer dan 80.000 hulpverleners communiceren 7 dagen per week, 24 uur per dag, via C2000 met de meldkamer en met elkaar
C2000 is sinds oktober 2003 de standaard voor alle veiligheidsregio’s. Het netwerk is aangelegd en werd onderhouden door TetraNed / KPN CC, met Motorola als systeemleverancier. Om het netwerk te laten voldoen aan specifieke eisen van de Nederlandse overheid heeft TetraNed een aantal speciale ontwikkelingen gerealiseerd. Deze speciale ontwikkelingen zijn uitgevoerd door het Delftse ingenieursbureau Cuperus Consultants. Op 9 september 2004 heeft TetraNed het netwerk formeel overgedragen aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Het Motorola netwerk is na jaren dienst op 30 januari 2020 uitgezet, en vervangen door een nieuw Tetra netwerk van Hytera met een meldkamer oplossing van Cuperus Consultants. Dit netwerk zal uiteindelijk opgevolgd gaan worden door een nieuw netwerk op basis van LTE / 5G. De tender hiervoor zal leiden tot een operationeel netwerk rond 2025.

Al vanaf het begin zijn er problemen geweest met het gebruik van C2000:. Bijvoorbeeld wanneer een brandweerman een gebouw ingaat, kan het contact met collega’s buiten het gebouw wegvallen. De meeste brandweerkorpsen maken voor onderling contact tussen een bevelvoerder en de manschappen geen gebruik van het C2000-netwerk, maar gebruiken de zogenaamde direct mode operation (DMO) van de portofoons. Hierbij communiceren de portofoons rechtstreeks met elkaar en niet met een zendmast. Andere korpsen maken wél gebruik van het C2000 netwerk voor de onderlinge communicatie.
Bij calamiteiten is er veel communicatiebehoefte waardoor het systeem overbelast kan raken en de boodschappen niet of niet bij iedereen overkomen. Dit was bijvoorbeeld het geval tijdens:
de schietpartij op het strand van Hoek van Holland tijdens Sunset Grooves in 2009, bij de aanslag op Koninginnedag 2009, bij de crash van Turkish Airlines-vlucht 1951 en de Schipholbrand in 2005.
Op dergelijke momenten is een speciaal communicatiesysteem juist van cruciaal belang, ook omdat het mobiele telefoonverkeer dan vaak uitvalt.

Oorzaken

Overbelasting hoeft niet aan het systeem zelf te wijten te zijn, het kan ook aan de gebruikers liggen die te veel berichten via een enkele gespreksgroep (vergelijkbaar met een analoog kanaal) verzenden. Bij de ongeregeldheden op het strand van Hoek van Holland maakten bijvoorbeeld 60 agenten gebruik van een enkele gespreksgroep, waar maar één persoon tegelijk kan praten. Bij een te grote afstand tot een zendmast kunnen gebruikers onvoldoende dekking hebben.

Bij de Turkish Airlines crash werd er niet genoeg etherdiscipline bewaard, waardoor berichten die niet per se noodzakelijk waren, kanalen bezet hielden voor andere gebruikers, zie hiervoor het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Hotspots

Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn de problemen met het communicatiesysteem ‘heel ernstig’. “C2000 moet gewoon functioneren. Het is van groot belang voor hulpverleners”, laat een woordvoerder weten. Het ministerie vindt het daarom goed dat de politie en de meldkamers het probleem ‘met urgentie’ onderzoeken. Het C2000-netwerk vertoont in heel het land haperingen, maar volgens de ACP zijn er duidelijke hotspots en één daarvan is Rijsbergen en omgeving. ,,In West-Brabant zijn er meer, want ook in Bergen op Zoom en de gemeente Alphen-Chaam zijn structurele problemen. Daarnaast zijn er geregeld storingen in de regio Dongemond’’, zegt hij.
Er wordt intussen gewerkt aan een opvolger voor het C2000-systeem, dat door alle hulpdiensten gebruikt moet gaan worden. Het is de bedoeling dat het nieuwe systeem (werktitel: NOOVA) in 2025 in gebruik wordt genomen. In mei van dat jaar loopt ook het huidige contract voor C2000 af, al kan dat nog met twee jaar verlengd worden. Gezien het grote belang van goed functionerende communicatie tussen hulpverleners moeten de twee systemen een tijdje naast elkaar blijven draaien. Aan NOOVA wordt ‘heel hard gewerkt’, aldus het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Vaart maken

Dit gaat volgens de bonden niet snel genoeg. Ze wijzen op een mogelijk alternatief dat bekend staat als ‘gap filler’, waarvan momenteel een succesvolle pilot draait in Brabant. ,,Dat is een hulpmiddel die met de nodige financiën tot een helpende maatregel kan leiden”, vertelt Brink. De bonden hopen dat Yesilgöz samen met de korpsleiding hier prioriteit aan gaat geven. Want, zo schrijven ze: ‘Dit kan en mag in de toekomst niet meer gebeuren. Er is geen tijd meer te verliezen aan nieuwe onderzoeken, analyses en andere vertragende zaken. Wat ons betreft is er geen enkel excuus om maatregelen uit te stellen.’

Volgens ACP-voorzitter Wim Groeneweg ontstaan door het niet goed functioneren van het systeem gevaarlijke omstandigheden voor politiemensen. ,,Voor een politieman is het communicatiemiddel bijna net zo belangrijk als het wapen. Als je niet goed bent bewapend, kan je in heel gevaarlijke situaties terechtkomen. Al vele jaren hebben wij klachten ingediend bij de korpsleiding en de minister, maar dat heeft niet geholpen, dus rest ons niets anders dan een officiële klacht indienen bij de Arbeidsinspectie.”

Lees hier de C2000-brief van de politiebonden ACP, NPB, ANPV en Equipe.